کبد چرب چیست و چگونه درمان می شود؟
کبد چرب چیست؟
برای پی بردن به اهمیت موضوع این موضوع که “کبد چرب چیست؟” بهتر است در ابتدا کبد و وظایف آن را بشناسیم. کبد یکی از ارگان های مهم بدن است که سم زدایی از دارو ها، دفع محصولات زائد ناشی از تخریب و نوسازی گلبول های قرمز خون به صورت صفرا، تولید فاکتور های انعقادی خون، ذخیره قند به صورت گلیکوژن و نیز تنظیم سوخت و ساز قند و چربی از مهمترین نقش های آن در بدن می باشد؛ البته نقش کبد در جذب چربی و دفاع در مقابل میکروب ها و سموم جذب شده از راه مواد غذایی را نیز نباید نادیده گرفت. در واقع بیماری کبد چرب نوعی التهاب در بدن است و چربی در کبد انباشته می شود که اخیرا به علت افزایش میزان چاقی در جامعه ی انسانی شیوع این بیماری افزایش یافته است. اهمیت این بیماری به خاطر تخریب سلول های کبدی است و در صورت عدم تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند منجر به بیماری پیشرفته و غیر قابل برگشت کبدی به نام “سیروز” شود .بیماری کبد چرب شامل طیفی از بیماری خفیف کبد به صورت تجمع چربی در سلول های کبدی است که در سیر خود ممکن است در گروهی از بیماران التهاب سلول کبدی ایجاد شده و با تخریب سلول کبدی به بیماری مزمن و غیر قابل برگشت به نام سیروز منتهی شود. درسته که افرادی که نوشیدنی های الکلی مصرف می کنند، احتمالا به کبد چرب بیشتر مبتلا می شوند با این حال حتی افرادی که الکل هم مصرف نمی کنند می تواند به کبد چرب مبتلا شوند. در ادامه بیشتر به این موضوع می پردازیم که کبد چرب چیست و چگونه درمان می شود؟
انواع دسته بندی کبد چرب
این بیماری به ۴ گرید از نظر میزان پیشرفت دسته‌بندی می‌شود:
- گرید ۱ کبد چرب ساده‌ترین نوع آن است که دلیل آن خوردن مواد غذایی ناسالم است. البته این گرید با افزایش فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملاً برطرف می‌گردد.
- گرید ۲ کبد چرب در این حالت وضعیت بیمار کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
- گرید ۳ کبد چرب تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان خواهد بود ورزش، تغذیه مناسب (کاهش مصرف انواع گوشت، فست فودها، چربی‌ها و غذاهای چرب و…) مدیریت استرس و دیگر موارد. البته این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید ۲ و ۱ که در درمان بیماری خود سهل انگاری می‌کنند.
- گرید ۴ کبد چرب که به سیروز کبدی معروف است، در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری پیوند کبد برای فرد احتیاج می‌شود.
علائم کبد چرب
این بیماری معمولاً هیچ علامتی ندارد. اما در برخی از افراد ممکن است علائمی مانند خستگی یا درد در سمت راست بالای شکم، جایی که کبد شما قرار دارد، داشته باشند. اگر فردی دچار سیروز کبدی باشد ممکن است علائمی مانند:
شکم متورم
رگ های خونی بزرگ شده در زیر پوست که معمولا با ظاهر کف دست قرمز دیده می شود.
سینه های بزرگتر از حد معمول در مردان(ژنیکوماستی)
پوست و چشم هایی که به دلیل بیماری به نام یرقان مایل به زرد به نظر می رسند.
عوامل خطر کبد چرب
مصرف الکل به مقدار زیاد
افرادی که دچار سوء تغذیه هستند
کاهش وزن های سریع،
سن هم به عنوان یک ریسک فاکتور است هرچه سن فرد بیشتر باشد، احتمال ابتلا به کبد چرب بیشتر می شود.
پری دیابت یا دیابت نوع ۲ دارند،
داشتن سطوح بالای چربی در خون، مانند کلسترول و تری گلیسرید،
فشار خون بالا،
مصرف برخی داروها، مانند کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای سرطان،
ابتلا به عفونت های خاص، مانند هپاتیت C،
قرارگیری در برابر برخی از سموم شیمیایی
سندرم تخمدان پلی کیستیک
آپنه خواب
تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید)
غده هیپوفیز کم کار (هیپوفونکسیون)
اختلالات متابولیکی خاص، از جمله سندرم متابولیک
سندرم متابولیک و بیماری کبد چرب
بسیاری از محققان اکنون بر این باورند که سندرم متابولیک نقش مهمی در ایجاد کبد چرب دارد.
اگر فردی حداقل سه مورد از علائم زیر را داشته باشد مبتلا به سندرم متابولیک است .این علائم عبارتند از:
چاقی، به ویژه در اطراف کمر (چاقی شکمی)،
فشار خون بالا (فشار خون بالا)،
دیابت،
سطح غیر طبیعی کلسترول،
سطوح بالای تری گلیسیرید،
داشتن سه تا از پنج علامت فوق، بیانگر خطر ابتلا بیشتر به بیماری های قلبی-عروقی و دیابت نوع ۲ است.
عوارض کبد چرب چیست؟
- کبد بزرگتر از حد معمول: البته اغلب علائمی ایجاد نمی کند، اما ممکن است در سمت راست بالای شکم درد یا احساس ناراحتی داشته باشید.
- هپاتیت الکلی: این تورم در کبد است که می تواند باعث تب، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و یرقان (پوست و چشم مایل به زرد) شود.
- سیروز الکلی: این تجمع بافت اسکار در کبد شما است. می تواند علائمی مشابه هپاتیت الکلی و سایر علایم زیر را ایجاد کند:
آسیت(انباشته شدن مقدار زیادی مایع در شکم)
فشار خون بالا در کبد
خونریزی در بدن
سردرگمی و تغییر در رفتار و خلق و خو
نارسایی کبد (به معنای از کار افتادن کبد) که می تواند کشنده باشد.
خطرات کبد چرب چیست؟
اکثر عوارض بیماری کبد چرب ناشی از اثرات سندروم متابولیک و مقاومت به انسولین بر روی اعضاء حیاتی بدن مانند سیستم قلب و عروق و سیستم اعصاب می باشد. مهمترین علت مرگ و میر در این بیماری نیز ناشی از عوارض قلبی عروقی است. در حالت غیرقابل برگشت (سیروز کبدی ) درمان، بسیار گران و مشکل خواهد بود. چاقی، بیماری دیابت و سن بالا از عوامل بسیار مهم در پیشرفت بیماری کبد چرب به سمت سیروز می باشند. در مرحله های که بیماری به سیروز رسیده باشد، علائمی نظیر خونریزی گوارشی، نارسایی کبدی، تورم شکم ناشی از احتباس مایع (آسیت) و بدخیمی سلول کبدی دیده می شود. یکی از عوارض نادر بیماری کبد چرب در مرحله سیروز ایجاد سرطان سلول کبدی می باشد. بدیهی است با کنترل بیماری و عدم ایجاد سیروز این عارضه قابل پیشگیری است.
تشخیص کبد چرب
از آنجایی که اغلب هیچ علامتی وجود ندارد، یافتن بیماری کبد چرب آسان نیست. معمولا پزشک با بررسی موارد زیر می تواند به تشخیص درستی از وضعیت کبدی شما برسد.
سابقه پزشکی فرد،
معاینه فیزیکی،
آزمایش‌های مختلف، از جمله آزمایش‌های خون(بررسی آنزیم های ALTوAST )
تصویربرداری،
سونوگرافی و فیبرواسکن
و گاهی اوقات بیوپسی (در حال حاضر بیوپسی کبد بهترین معیار جهت بررسی میزان و شدت آسیب کبدی و نیز تعیین پیش آگهی و سیر بیماری می باشد اما انجام نمونه برداری کبد روشی تهاجمی بوده و عوارضی را با خود همراه دارد.)
پیشگیری از ابتلا به کبد چرب
جهت پیشگیری از این بیماری حفظ وزن ایده آل و کنترل چربی و قند خون و نیز سایر اجزای سندروم متابولیک توصیه می شود. در افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند آزمایشات دوره ای خون جهت بررسی آنزیم های کبدی، چربی و قند توصیه می شود تا با تشخیص و درمان زودرس از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
درمان کبد چرب
- تغییر سبک زندگی و لایف استایل
- کاهش وزن
تحقیقات نشان می دهد که کاهش وزن بهترین کاری است که می توانید برای کنترل یا درمان کبد چرب انجام دهید. هدف خوب و ایده ال برای درمان کبد چرب کاهش وزن ده درصدی است؛ اما حتی کاهش ۳ تا ۵ درصدی وزن می تواند سلامت کبد شما را بهبود بخشد. کاهش وزن می تواند باعث کاهش چربی در کبد، التهاب و فیبروز شود.
با پزشک و متخصص تغذیه در مورد بهترین راه برای کاهش وزن ایمن و موثر مشورت کنید. گزینه ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- رژیم غذایی کاهش وزن (اگر وزن مناسبی دارید، با انتخاب یک رژیم غذایی سالم و ورزش برای حفظ آن تلاش کنید.)
رژیم غذایی سالم شامل :دریافت میوه و سبزیجات بیشتر. افزایش مصرف ماهی و غذاهای پر فیبر، کاهش مصرف کربوهیدرات. ممنوعیت مصرف قندهای ساده ، چربی های اشباع و ترانس ، نمک
- ورزش
- دارو یا جراحی های کاهش وزن در صورت لزوم
- مطالعات در حال بررسی این موضوع هستند که آیا یک داروی خاص یا ویتامین E می تواند به بهبود کبد چرب کمک کندیا خیر.
- مهمترین بخش درمان بیماری کبد چرب مرتبط با الکل، قطع مصرف الکل است.
و همینطور باید توجه کرد که قبل از استفاده از مکمل های غذایی، دارویی، داروهای شیمیایی یا گیاهی با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. مثلا برخی از داروهای گیاهی می توانند به کبد شما آسیب برسانند.
به طور کلی :
بیماری کبد چرب یک بیماری التهابی است. از آزمایش های عملکرد کبد و سونوگرافی میتوان به عنوان آزمون غربالگری جهت تشخیص بیماری استفاده کرد. کاهش وزن و تنظیم چربی و قند خون از بهترین روش های درمانی می باشند. تشخیص و درمان زود هنگام این بیماری میتواند منجر به کاهش میزان مرگ و میر و عوارض ناشی از بیماری گردد.