درباره خوب یا بد بودن بازی کامپیوتری برای کودکان بحث‌های فراوانی شده است. این بازی‌ها می‌توانند یادگیری، سلامت و مهارت‌های اجتماعی کودک را بهبود ببخشند. هم کودکان و هم بزرگ‌سالان از انجام بازی‌های کامپیوتری لذت می‌برند. کودکان با انجام بازی‌های کامپیوتری خیلی چیزها یاد می‌گیرند و باید با نظارت والدین بازی کنند. با وجود این، بعضی معتقدند که باید کودکان را از انجام این بازی‌ها به کلی منع کرد، چون باعث اختلال در خواب، اعتیاد و بروز رفتار خشونت‌آمیز در آنها می‌شود. در این مقاله، فواید و مضرات بازی کامپیوتری برای کودکان و ویژگی‌های بهترین بازی‌های کامپیوتری برای کودکان را مرور خواهیم کرد.

انجام بازی کامپیوتری برای کودکان خطرناک است؟

برخی از پژوهش‌ها حاکی از این است که بازی‌های کامپیوتری برای کودکان خطرات فراوانی به همراه دارند، اما راه‌هایی هم برای محافظت از کودکان در برابر آسیب‌های چنین بازی‌هایی وجود دارد. با استفاده از این روش‌ها می‌توانید بازی‌های کامپیوتری را به فعالیت‌هایی نسبتا ایمن برای کودکان تبدیل کنید. ممنوعیت کامل بازی‌های کامپیوتری برای کودکان نه‌تنها فایده‌ای ندارد، بلکه ممکن است تأثیر معکوس هم داشته باشد.

می‌توانید با نظارت و محدودکردن بازی‌های کامپیوتری از بروز آسیب‌های جسمی و روانی در فرزندان خود پیشگیری کنید. با او درباره روش‌های ایمن‌ماندن در فضای آنلاین صحبت کنید. وقتی به او نشان بدهید که می‌تواند به شما اعتماد کند، با شما درباره هر چیزی صحبت خواهد کرد. اگر مطمئن شود که او را درک می‌کنید، درباره تمام افکار و احساساتش با شما صحبت خواهد کرد و راحت‌تر متوجه مشکلات او می‌شوید و می‌فهمید که چه زمانی به کمک شما نیاز دارد.

قبل از اینکه نگران بروز رفتارهای خشونت‌آمیز ناشی از بازی‌ کامپیوتری در فرزندتان باشید، باید ۳ عامل را در نظر بگیرید:

• شخصیت او؛
• شرایطی که در آن قرار دارد؛
• انگیزه او از انجام بازی‌های کامپیوتری.

این عوامل در نحوه واکنش کودکان به خشونت بازی‌های کامپیوتری نقش اساسی دارند. بدون توجه به این عوامل، واکنش شما به رفتارهای خشونت‌آمیز فرزندتان مناسب نخواهد بود.

تأثیرات منفی بازی کامپیوتری برای کودکان

صحبت درباره بازی‌های کامپیوتری، به‌خصوص برای کودکان، واکنش‌های مثبت و منفی فراوانی را در پی دارد. هر دو طرف هم دلایل خود را دارند و نباید فقط از یک زاویه به این موضوع نگاه کرد. بنابراین ابتدا تأثیرات منفی را می‌گوییم که کارشناسان مطرح کرده‌اند و بعد از آن، دلایل کارشناسانی را مرور می‌کنیم که معتقدند چنین بازی‌هایی مفیدند. کارشناسان مخالف بازی کامپیوتری برای کودکان معتقدند که این باز‌ی‌ها بیش از آنکه مفید باشند، آسیب‌رسانند. دلایل این کارشناسان را در ادامه بررسی کرده‌ایم.

۱. آسیب‌های جسمی ناشی از بازی کامپیوتری

به‌عقیده کارشناسان، انجام بازی‌های کامپیوتری باعث بروز آسیب‌های مختلف جسمی می‌شود:

• کودکان بیشتر وقت خود را به صفحه‌نمایش نگاه می‌کنند که آسیب‌های چشمی را در پی دارد.
• بچه‌ها چندین ساعت جلوی کامپیوتر یا تلویزیون بی‌حرکت می‌نشینند که در نهایت باعث ایجاد مشکلاتی در ستون فقرات آنها می‌شود. درد در ناحیه کمر و گردن از مهم‌ترین آسیب‌های شایع در کودکانی است که بیشتر وقت خود را به بازی‌های کامپیوتری مشغول‌اند.
• معمولا بچه‌هایی که بیشتر وقت خود را صرف بازی کامپیوتری می‌کنند، کم‌تحرک‌تر از بقیه هستند و همین مسئله باعث اضافه‌وزن آنها می‌شود.

۲. آسیب‌های روانی بازی کامپیوتری برای کودکان

آسیب‌های روانی ناشی از بازی کامپیوتری هم کم نیستند:

• پرخاشگری مهم‌ترین آسیب روانی چنین بازی‌هایی برای کودکان است. البته بازی کامپیوتری ممکن است یکی از عوامل ایجاد پرخاشگری در کودکان باشد و ممکن است عوامل دیگری نیز وجود داشته باشند. برای فهمیدن این مسئله پیشنهاد می‌شود نظر روان‌شناسان کودک را جویا شوید.
• دومین آسیب روانی که بازی کامپیوتری برای کودکان به همراه دارد، اعتیاد به این نوع بازی‌هاست. کودکانی که علاقه بیشتری به چنین بازی‌هایی دارند، اغلب درگیر این بازی‌ها شده و ذهنشان مدت‌ها درگیر خواهد بود. در نتیجه اعتیاد به بازی کامپیوتری، وقت و انرژی برای درس‌خواندن نخواهند داشت و دچار افت تحصیلی می‌شوند.
• بازی‌های کامپیوتری ممکن است کودکان را تحریک‌پذیر کرده و با کوچک‌ترین حرکتی واکنش بیش از حد نشان دهند.
• همچنین ممکن است کودکان با انجام چنین بازی‌هایی دچار توهم شوند.

البته تحقیقات کارشناسی حاکی از این است که بیشتر مشکلات مذکور با محدودکردن این بازی‌ها یا رعایت نکاتی تا حدی حل‌شدنی‌اند.

چرا انجام بازی کامپیوتری برای کودکان خوب است؟

بازی کامپیوتری برای کودکان همیشه هم با آسیب‌های جسمی و روانی همراه نیست. کارشناسان معتقدند که انجام این بازی‌ها تأثیرات مثبتی نیز دارند. مهم‌ترین فواید بازی کامپیوتری برای کودکان را در ادامه بررسی کرده‌ایم.

۱. بهبود عملکرد فکری کودک

طبق پژوهشی که در سال ۲۰۱۶ در دانشکده بهداشت عمومی میلمن دانشگاه کلمبیا انجام شد، بازی‌های کامپیوتری عملکرد فکری کودکان ۶ تا ۱۱ساله را در مدرسه بهتر کرده‌اند و باعث کاهش مشکلات ارتباطی آنها با هم‌سالانشان شده‌اند.

۲. کمک به اجتماعی‌شدن کودک

اجتماعی‌شدن یکی از مهم‌ترین مزیت‌های بازی‌های کامپیوتری برای کودکان است. نتایج یک نظرسنجی در دانشگاه ناتینگهام ترنت انگلستان حاکی از این است که افراد حین انجام بازی‌های کامپیوتری چندنفره، دوستان بسیار خوبی پیدا کرده‌اند.

از طریق انجام این بازی‌ها فرزندتان یاد می‌گیرد که چطور با دیگران ارتباط برقرار کند. از این راه می‌تواند با بچه‌های هم‌سن‌وسال خود دوست شود که با او علایق مشترکی دارند. همچنین از طریق این بازی‌ها کودکان یاد می‌گیرند که چگونه با دیگران مذاکره، همکاری و هم‌فکری کنند.

۳. رشد مهارت‌های شناختی کودک

بازی کامپیوتری به رشد مهارت‌ حل مسئله کودکان کمک می‌کند. انجام چنین بازی‌هایی مهارت‌های شناختی کودکان را تقویت می‌کند. این بازی‌ها ظرفیت ذهنی کودکان را افزایش می‌دهند و حافظه آنها را بهبود می‌بخشند.

۴. بهترشدن روحیه و خلق‌وخوی کودک

بازی‌های کامپیوتری می‌توانند خلق‌وخوی کودک شما را بهتر کنند. برخی از این بازی‌ها در ایجاد آرامش بچه‌ها مؤثرند و اضطراب کودکان را کاهش می‌دهند.

۵. یادگیری مواجهه با شکست

کودکان با شکست‌خوردن و باختن در بازی‌های کامپیوتری، یاد می‌گیرند که چطور خود را برای شکست‌های واقعی در زندگی آماده کنند. در واقع روحیه پذیرش شکست و جبران اشتباهات در آنها تقویت خواهد شد. آنها یاد می‌گیرند که چطور با وجود شکست‌هایی که خورده‌اند، خود را برای اهداف مهم‌تر آماده کنند.

۶. کمک به سلامت روان در دوران همه‌گیری کرونا

بازی‌های کامپیوتری در دوران همه‌گیری کرونا به کمک سلامت روان مردم آمدند. این مسئله فقط به کودکان مربوط نمی‌شود. افراد در همه سنین با این بازی‌ها توانستند با سایرین ارتباط آنلاین برقرار کنند. در واقع این بازی‌ها جزایر تنهایی مردم در سراسر جهان را به هم پیوند زدند.

با ارتباطی که این بازی‌ها ایجاد کرده‌اند، بچه‌ها مثل بزرگ‌ترها متوجه شده‌اند که در این شرایط تنها نیستند. این موضوع در بهبود سلامت روان همه مؤثر است. پس بازی کامپیوتری به‌ویژه در این دوران مفید است، البته به شرطی که در حد متعادل و با رعایت نکاتی انجام شود.

بهترین بازی‌های کامپیوتری برای کودکان چه ویژگی‌هایی دارند؟

اگر به این نتیجه رسیدید که فرزندتان می‌تواند بازی کامپیوتری انجام بدهد، حالا نوبت انتخاب بازی مناسب اوست. بازی‌های کامپیوتری همیشه هم موجب بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در کودکان نمی‌شوند. برخی از بازی‌ها هستند که از نظر فکری بسیار سازنده‌اند.

بهترین بازی‌های کامپیوتری برای کودکان آنهایی هستند که ذهن را درگیر کرده و به اجتماعی‌شدن کودکان کمک می‌کنند. انواع بازی‌هایی که چنین ویژگی‌هایی را دارند عبارت‌اند از بازی‌های:

• ساده؛
• تعاملی؛
• آنلاین چندنفره؛
• استراتژیکی.

این بازی‌ها تمام فواید مذکور برای بازی‌های کامپیوتری را دارند و با انتخاب آنها تقریبا می‌توانید مطمئن باشید که سلامت فرزندتان به خطر نمی‌افتد. چرا تقریبا؟ چون حتی برای چنین بازی‌هایی هم باید نظارت وجود داشته باشد.

نکاتی برای نظارت بر بازی کامپیوتری کودکان

گفتیم که بازی کامپیوتری کودکان باید با نظارت والدین انجام شود، خب چطور نظارت کنیم؟ نکاتی که در ادامه مطرح می‌کنیم به شما کمک می‌کنند بازی کامپیوتری فرزندتان را زیر نظر داشته باشید و برای آن حدومرز تعیین کنید.

۱. زمان بازی را محدود کنید

اگر وسیله‌ بازی کامپیوتری فرزندتان در اتاق او باشد، ممکن است متوجه نشوید که چقدر از وقتش را صرف بازی‌ می‌کند. به‌نظر کارشناسان کودک، بازی کامپیوتری بیش از ۲ ساعت برای کودکان خوب نیست. نگه‌داشتن وسایل بازی کودک در اتاق دیگر به شما کمک می‌کند که راحت‌تر زمان بازی او را مدیریت کنید.

۲. بدانید که کودکتان چه بازی‌هایی می‌کند

از بازی‌های کامپیوتری که فرزندتان انجام می‌دهد اطلاع داشته باشید. درست است که بازی‌های کامپیوتری تنها عامل بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در کودکان نیستند، اما محدودکردن بازی‌های نامناسب هم می‌تواند مفید باشد.

۳. رفتارهای کودک را زیر نظر بگیرید

کودک را به حال خود رها نکنید. رفتارهای او را زیر نظر بگیرید. اگر متوجه موارد زیر شدید، با او صحبت و سعی کنید با رفتاری دوستانه به او نزدیک شوید:

• فرزندتان همیشه خسته است؛
• به هر چیز کوچکی بیش از حد واکنش نشان می‌دهد؛
• دچار افت تحصیلی شده است.

۴. با فرزندتان هم‌بازی شوید

کنار فرزند خود بنشینید و با او بازی کنید. خواهید دید که بازی کامپیوتری در کنار او چقدر لذت‌بخش است و چقدر ارتباطتان را قوی‌تر می‌کند. این‌طوری هم در جریان بازی‌های او قرار می‌گیرید و هم بیشتر از قبل با او معاشرت می‌کنید. در واقع فعالیتی مشترک پیدا می‌کنید و با ادامه این کار، حتی راه برای گفت‌وگوهای جدی‌تر با کودک باز خواهد شد.

۵. به تحرک کودک خود توجه کنید

به‌رغم همه نکاتی که گفتیم، باز هم باید به رفتارهای کودک خود توجه کنید. اگر کم‌تحرک یا نامنظم شده است، شاید زمان آن رسیده باشد که بازی را متوقف کنید. بازی‌های کامپیوتری اگر در حد اعتدال انجام شوند نه‌تنها مضر نیستند، بلکه به کودک در یادگیری مهارت‌ها و رفتارهای سازنده نیز کمک می‌کنند.

۶. انجام حرکات ورزشی فراموش نشود

اجازه ندهید که فرزندتان تمام وقت جلوی کامپیوتر یا تلویزیون بنشیند. زمانی را هم برای ورزش او در هوای آزاد در نظر بگیرید. گاه چند حرکت ساده و جذاب ورزشی از بروز آسیب‌های جدی جسمی جلوگیری می‌کند.

۷. همیشه نظر کارشناسان را بپرسید

نکاتی که گفتیم به‌تنهایی کافی نیستند. اگر با نظارت بر رفتار فرزندتان متوجه شدید که مشکل به‌راحتی حل نمی‌شود، بهتر است به کارشناسان و روان‌شناسان کودک مراجعه کنید و از آنها راهنمایی بخواهید.

سخن پایانی

درست است که بازی کامپیوتری برای کودکان مضراتی دارد، اما این بازی‌ها فواید بسیاری هم دارند. این بازی‌ها در دوران همه‌گیری کرونا یکی از راهکارهای فرار از تنهایی بوده‌اند. بنابراین نباید کودکان را به‌کلی از انجام این بازی‌ها منع کرد. چه بسا این ممنوعیت تأثیر معکوس هم داشته باشد.